Kat in het nauw

Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Dat geldt ook voor Kat, kort voor Katharina Mercedes Donker, hoofdpersoon in de meest recente roman van de hand van Nelleke Noordervliet met de titel Aan het eind van de dag (Atlas Contact). Katharina wordt benaderd door Clara Hartong, een jonge vrouw die een biografie over mevrouw Donker wil schrijven en van haar wil weten of mevrouw Donker daaraan haar medewerking wil verlenen. Want de op leeftijd zijnde mevrouw Donker is niet zo maar iemand, nee zij heeft een grotendeels openbaar leven geleefd als politica, minister en schrijfster van twee bestsellers (die geheel in de lijn van haar eigen leven, gaan over politiek en de rol van de vrouw).

aan-het-eind-van-de-dag

Katharina Donker is niet bepaald onvervalst enthousiast over het idee van een biografie. Haar overwegingen om wel of niet mee te werken vormen het raamwerk voor haar ver weggestopte herinneringen en ervaringen (en daarmee schrijft zij eigenlijk haar eigen biografie). Noordervliet heeft een in mijn ogen sublieme manier gevonden om Katharina aan het woord te laten. Door het heen en weer stappen in het heden en verleden, blijft het aantrekkelijk om door te lezen. Door deze stijlvorm word je als lezer als het ware gedwongen mee te denken over de vraag of zij wel of niet moet meewerken aan die biografie en ben je als vanzelf geïnteresseerd in de hoogte- en dieptepunten in het leven van Katharina. En die hoogte- en met name dieptepunten zijn er te over.

Mevrouw Donker komt naar voren als een gemankeerd persoon. Door haar eigen jeugd en de harde manier van volwassen worden, haar “vriendschappen” en relaties en de onderlinge verhoudingen binnen een politieke partij, heeft zij zich als overlevingsstrategie een extreme mate van rationaliseren aangemeten. Gevoel en liefde worden wel begrepen en opgemerkt, maar zijn zulke grote begrippen dat het haar keer op keer niet lukt om het in goede banen te leiden. Niet voor haarzelf en niet voor haar naasten, waaronder haar ex-en, haar huidige levenspartner en niet te vergeten haar kinderen. Uit angst om te falen en om kwijt te raken, maakt zij in de loop van haar leven af en toe voor een buitenstaander onbegrijpelijke keuzes.

Noordervliet weet steeds een andere vorm te vinden om een herinnering of gebeurtenis in het verleden naar voren te brengen. Aan de hand van cassettes wordt meer duidelijk over Hugo, via brieven komt de verhouding met de Oost-Duitse Martin weer naar boven en ook dochter Hanna schrijft een zeer bijzondere brief aan haar moeder. En toch zit de meerwaarde met name in wat er niet letterlijk in de roman staat beschreven. De worsteling van Kat met zichzelf, de trots die het haar soms onmogelijk maakt om mee te kunnen bewegen, dit alles geeft het beeld van een intens eenzame vrouw die desondanks regelmatig in de publieke belangstelling staat.

Wat mij tijdens het lezen en nu tijdens het schrijven van deze blogpost het meeste is opgevallen, is tweeledig. Enerzijds was ik door het schitterende taalgebruik en de opbouw van de zinnen erg onder de indruk. Katharina Mercedes Donker is voor mij een “echt” persoon op leeftijd geworden, die mijn respect verdient. Daardoor vind ik het bijvoorbeeld lastig om haar hier  simpelweg Katharina te noemen 🙂 Knap dat een schrijfster dat weet te bereiken. Anderzijds is de roman ook typisch een verzameling herinneringen, waardoor het mij geen moeite kostte om het boek af en toe even weg te leggen. Gevoelsmatig heb je al een idee wat er zo’n beetje in haar leven gebeurd zou kunnen zijn, dus de honger om te blijven lezen heb ik niet ervaren. Maar elke keer als ik het boek weer oppakte, zat ik in no-time weer helemaal in haar wereld.

Ik vermoed dat iedereen wel eens van Nelleke Noordervliet heeft gehoord. Met haar slanke, rijzige gestalte is zij ook op televisie een persoonlijkheid. Toch had ik eerder van haar slechts één boekje gelezen, te weten Mevrouw Gigengack: uit het leven van een dame (Uitgeverij Augustus). De levenservaringen van deze dame worden door Noordervliet hilarisch beschreven maar met een scherpe ondertoon. Aan het eind van de dag is allesbehalve hilarisch, maar die dubbele lagen in toon en opbouw zijn hier ook duidelijk te herkennen.

vrouw-op-1000-gradenHet actieve leven van mevrouw Donker speelt zich nadrukkelijk af in de tweede helft van de vorige eeuw. De roerige jaren zestig en zeventig, de veranderende verhoudingen in de maatschappij en diverse historische gebeurtenissen komen in het relaas voorbij. Daarmee moest ik uiteraard terugdenken aan een andere vrouw die meer dan genoeg heeft meegemaakt, namelijk Here uit de heerlijke roman Een vrouw op 1000 graden van Hallgrímur Helgason (de Arbeiderspers). Ook daarin word je in een duizelingwekkend tempo meegesleurd door de tijd en door het persoonlijke leven van de hoofdpersoon. Het maakt je er weer van bewust hoeveel er eigenlijk in de loop der jaren in de wereld gebeurt. Maar bovenal kenmerken beide boeken zich door de bijzondere schrijfstijl.

mortenToevalligerwijs las ik in dezelfde periode de roman Morten van Anna Levander (Uitgeverij Q). Achter deze auteursnaam gaat het schrijversduo Annet de Jong en Dominique van der Heyde schuil. Het verhaal van de politicus Morten lijkt zeker niet op het leven van mevrouw Donker, maar de dubbele agenda’s en het eigen belang van politici komt ook in Morten naar voren. Daar is het zelfs een rode draad, terwijl het in Aan het eind van de dag meer een terloopse invloed heeft. En waar je bij Morten af en toe het gevoel hebt dat het wel heel erg verzonnen is en er dik bovenop ligt, heb ik bij Katharina Donker geen enkele twijfel over het “waarheidsgehalte”. Neem daarbij de prachtige kleur van de roman die doet denken aan een mooie koperen zonsondergang, aan het eind van de dag, dan kan ik niet anders concluderen dat ik het een fijne leeservaring vond.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn medebloggers van Een perfecte dag voor literatuur hebben een link naar hun artikel geplaatst op deze pagina. Mijn grote dank gaat weer uit naar Atlas Contact voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.

2 comments: On Kat in het nauw

Leave a reply:

Your email address will not be published.