Literatuur of niet? That’s the question.

Afgelopen zaterdag ben ik als lid van de bloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur en op uitnodiging van Uitgeverij De Geus een dag naar de Boekenbeurs in Antwerpen geweest. Een overweldigende ervaring, zowel door de beurs zelf als ook door de ontmoeting met een aantal medebloggers. Recent heeft er een artikel in de Volkskrant gestaan over de huidige populariteit van boekenblogs. Uit dat artikel kwam naar voren dat er ook zogenaamde bloggers zijn die dat (uitsluitend) gebruiken om gratis recensie-exemplaren op te vragen (en vervolgens een handeltje op bijvoorbeeld Marktplaats op te zetten). Dat is natuurlijk niet hoe wij als serieuze bloggers te boek willen staan. Uit de gesprekken met mijn medebloggers kwam gelukkig een heel ander beeld naar voren. Ik was bijzonder onder de indruk van de bevlogenheid en betrokkenheid van deze bloggers met hun eigen blog maar ook met het boekenblog in het algemeen.

Binnen de bloggersleesclub ligt het accent op literatuur. Wat is dat dan eigenlijk? Is het meetbaar? In de trein onderweg naar Antwerpen had ik een prettig en interessant gesprek met Cathelijne (Not Just Any Book). Zij gaf aan dat er manieren zijn om te beoordelen of een boek literatuur is. Zij, als deskundige op dit gebied, is in staat op basis van schrijfwijze, gebruikte metaforen, invalshoeken, eerste en laatste zin een dergelijk oordeel te geven. Ik zelf ben weliswaar een fervent lezer en bij mij komt “groen en rijp” voorbij omdat ik zelf ook wel van wat afwisseling houd, maar ik ben mij niet eerder zo bewust geweest van het op deze manier “meetbare” van literatuur. Overigens betekent de kwalificatie “literatuur” niet onmiddellijk dat het een goed boek is!

Na het verplichte lezen-voor-de-lijst (eindexamenjaar) was de zin in lezen een beetje weggezakt. Ik las nog wel, maar zonder enige richting of gedrevenheid. Ik herinner mij nog goed dat ik op een gegeven moment een relatief dun boekje had gelezen en dit boekje paste nergens meer in de vele boekenkasten die in mijn ouderlijk huis aanwezig waren. Wat te doen? Juist ja: de daaropvolgende periode heb ik alle boekjes van gelijke omvang in ons huis gelezen, zodat er steeds weer ergens een plekje voor het uitgelezen werk te vinden was. In die periode kwam er van alles en nog wat voorbij. Dat maakte dat ik weer plezier kreeg in lezen. Sinds ik begin jaren ’90 het boekje De Plezierfactor van Felix Eijgenraam heb gelezen, houd ik redelijk nauwkeurig bij wat ik heb gelezen (eerst in een schriftje, nu via goodreads.com). Op de eerste pagina van mijn eerste leesschriftje (Iersche Nachten, Max Havelaar en De kleine Johannes) kwam ik een aantekening van mijzelf tegen: “hebben de docenten dan toch gelijk over het mooie en leesbare van literatuur?”.  Is dat onderscheid dan niet tijdens de lessen Nederlands tijdens mijn gymnasiumopleiding aan de orde geweest? Ik zou het echt niet meer weten.

Toevalligerwijs was ik het boek De Leesclub van Renate Dorrestein aan het lezen. Dit boek staat gepland om te worden besproken tijdens de bijeenkomst van mijn in-real-life-leesclub eind november. Tja, als je dan al zo’n 7 jaar met elkaar een leesclub vormt, kun je op een gegeven moment toch niet om dit boek heen, haha. Ik merkte bij mijzelf een lichte aarzeling om dit boek te lezen, omdat ik een associatie had met De Eetclub van Saskia Noort. Vaste volgers van mijn blog weten dat ik af en toe heus wel een Saskia Noort of vergelijkbaar spannend boek lees, maar dat daar niet mijn eerste interesse en waardering ligt. De Leesclub is echter totaal anders. In een aparte blogpost ben ik van plan hier inhoudelijk meer aandacht aan te geven, maar waar het nu om gaat is het in dit boek zeker naar voren komende thema: wie leest er eigenlijk literatuur?

Het lezen van een literair werk kost soms wel wat meer inspanning (vandaar dat ik het graag afwissel met wat luchtiger romannetjes), maar je krijgt er ook veel voor terug. Ik ben er van overtuigd dat het regelmatig lezen van literatuur bijdraagt aan je eigen persoonlijke ontwikkeling. De volgende vraag is dan echter: hoe blog je over literatuur? Afgelopen zaterdag hadden wij in Antwerpen een ontmoeting met de schrijver Patrick Ness (schrijver van Zeven minuten na middernacht. Blog komt 30 november online!) In dat gesprek, maar ook uit het interview met Renate Dorrestein achterin haar roman De Leesclub, komt duidelijk naar voren dat voor een schrijver geldt dat hij/zij alleen iets goeds of grappigs of moois kan schrijven als hij dat zelf ook goed, grappig of mooi vindt. Naar mijn mening geldt dat ook voor bloggen: een blogger heeft de taak om zijn/haar eigen stijl te ontwikkelen en zodanig te bloggen dat je het ook graag zelf nog eens leest. Mooie uitdaging.

Op 15 november komen overigens binnen Een perfecte dag voor literatuur de blog-artikelen online over Wat alleen de roman kan zeggen van Oek de Jong. Dit thema sluit naadloos aan op het hier besprokene. Dus als je nu wilt reageren: graag! Wellicht kan ik mijn reactie daarop nog meenemen in die blogpost.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

13 comments: On Literatuur of niet? That’s the question.

  • ‘Literatuur’, wat dat is daar zijn enorme studies over en nog is men het er niet over eens wat dat dan is. Voor mij staat voorop dat lezen plezier moet geven. Als je je door een boek heen moet ploeteren, denk ik: laat maar. Dan is die literatuur niet voor jou bedoeld. Literatuur lezen is persoonlijk, goede literatuur verklaart zichzelf en hoeft niet uitgebreid ge-analyseerd te worden om te worden begrepen, maar kan wel een extra dimensie krijgen door de verschillende lagen uiteen te rafelen.
    Maar als ik jou hoor zeggen; “Zij gaf aan dat er manieren zijn om te beoordelen of een boek literatuur is. Zij, als deskundige op dit gebied, is in staat op basis van schrijfwijze, gebruikte metaforen, invalshoeken, eerste en laatste zin een dergelijk oordeel te geven.” dan gaan mijn haren overeind staan. Er zijn geen objectieve maatstaven om te beoordelen of iets literatuur is en ‘deskundigen’ vormen zich nog steeds een subjectieve mening. Dus laat je hoofd niet te veel hangen naar die deskundigen, maar vaar op je eigen kompas en vind zelf uit wat voor jou literatuur is. Daarbij kunnen mensen die heel belezen zijn of ervoor gestudeerd hebben je natuurlijk best helpen.
    Groetjes en veel leesplezier

    • Ik ben het helemaal met je eens dat een eigen oordeel uiteindelijk bepalend is voor het leesplezier. Ik laat mij dan ook niet door anderen voorschrijven wat ik wel of niet mooi/goed “moet” vinden, maar ik vind het wel interessant om er over na te denken of er toch een “grootste gemene deler” te ontdekken valt. Juist de interactie met elkaar (in real life of via blogberichten) kan een extra dimensie aan de eigen leeservaring geven. Dank je wel voor je reactie.

  • Ik weet het ook niet. Wat literatuur nu eigenlijk is. Soms denk ik dat het ook niet belangrijk is. Want uiteindelijk gaat het er bij mij om dat ik geniet van datgene wat ik lees, en daarbij stel ik een aantal kwaliteitseisen. Die alleen voor mijn eigen leeservaring gelden. En dan zou het zomaar kunnen dat ik het meeste geniet van boeken die ‘officieel’ niet tot de literatuur gerekend worden. So be it.

    • Dag Peter, dank voor je reactie. Inderdaad is het fijne van lezen dat ieder zijn eigen keuzes maakt. In het in het blogje genoemde boekje De Plezierfactor (over boekenschriftjes) komt ook naar voren hoe verrassend het is om de lijst gelezen boeken van twee mensen met een overeenstemmende smaak te vergelijken: zelden heb je een grote match in gelezen boeken. Ik vind het interessant om af en toe na te denken over hoe lezers hun keuzes maken.

      • Dat was een van de redenen om op mijn blog te beginnen met het #50books initiatief. Ik was ook zo benieuwd naar de beweegredenen en ervaringen van andere lezers. Van hun reacties onder de vragen heb ik de afgelopen 44 weken al veel opgestoken.

  • Het gesprek is ook niet zo letterlijk gegaan zoals hierboven beschreven staat hoor, Boekhapper. De quotes zijn bovendien niet geverifieerd. Ik heb mijzelf bijvoorbeeld geen deskundige genoemd. Maar er zijn wel wat punten te noemen waaraan je literatuur herkent, vind ik. En velen met mij.

    • Voor de goede orde: ik schrijf mijn blogartikelen als persoonlijke ervaringen, dus met mijn eigen opvattingen. Ik beschouw iemand die professioneel met lezen, boeken en schrijven bezig is, als een “deskundige”, zonder dat ik daarmee die persoon in een bepaald daglicht wil stellen. Maar ik vind het uitermate intrigerend om na te denken over hoe wij als lezers ons leesvoer benaderen, categoriseren etc. In dat licht heb ik mijn blog geschreven en vind ik het positief dat naar aanleiding hiervan een discussie kan ontstaan. Het waardevolle daarvan vind ik dat wij het niet met elkaar eens hoeven te zijn om wellicht toch, ieder voor zich, iets nuttigs hieruit te kunnen meenemen voor de eigen leesbeleving.

      • Dat begrijp ik nu. Maar wanneer iemand geciteerd (of geparafraseerd) wordt, en dat uit het hoofd gebeurt, is het altijd goed om zo’n citaat even te checken bij diegene. Want dingen kunnen uit zijn verband gerukt zijn, zoals hierboven een beetje gebeurd is, en dat is voor mij ongemakkelijk.

  • Joke schrijft: “‘Literatuur’, wat dat is daar zijn enorme studies over en nog is men het er niet over eens wat dat dan is. Voor mij staat voorop dat lezen plezier moet geven.” Dit doet mij denken aan een discussie die Joke en ik (en een paar anderen) een tijdje geleden hier voerden (in de reacties).
    Ik zou daar in het kader van deze interessante blogpost van Johanna aan toe willen toevoegen, dat zelfs al is het begrip ‘literatuur’ deels subjectief (letterkunde is nu eenmaal geen exacte wetenschap) er wel degelijk criteria zijn waarover redelijk wat consensus bestaat als het gaat om het onderscheid tussen literaire en niet-literaire werken. Dat de meeste mensen daar geen boodschap aan hebben, kan ik me heel goed voorstellen. Maar lezers die oprecht geïnteresseerd zijn in het onderscheid hoeven niet meteen een standje te krijgen! Ik heb zelf letterkunde gestudeerd, dus misschien ben ik wel vreselijk misvormd, maar ik beleef na al die tijd nog steeds heel veel plezier aan het nadenken over wat een boek nu objectief goed (‘literair’) maakt. Zoiets kan je leven alleen maar verrijken.
    Daarnaast beleef ik op zijn tijd ook gewoon lol aan een spannende misdaadroman, maar die geeft beslist niet de inspiratie die ik krijg van het reflecteren over een literaire roman.

  • Leuk dat je naar Antwerpen geweest bent en interessante gesprekken met boekbloggers gevoerd heb. Mij interesseert “literair” niet zo. Geef mij maar een goed boek. Soms is dat een spannend verhaal en soms is dat een heel mooi geschreven boek zonder veel spanning.

  • Oek de Jong schreef hier trouwens een boeiend essay over dat onlangs gepubliceerd is: ‘Wat alleen de roman kan zeggen’. Het gaat o.a. over wat literatuur is, en over het verleden en de toekomst van de roman.

Leave a reply:

Your email address will not be published.