Ik vind mijzelf best een ervaren lezer. Ik schrik niet zo gauw terug van een donker thema, een “literaire” schrijfstijl of ongebruikelijk taalgebruik. Maar na het lezen van het eerste verhaal uit de bundel Barrevoetse februari van Herta Müller voelde ik mij enigszins hulpeloos. Ik had niets begrepen van wat ik zojuist had gelezen! Even diep ademhalen en voorzichtig beginnen aan het tweede verhaal. Ja en toen halverwege dat verhaal  …… toen begon ik te begrijpen hóe ik deze verhalen tot mij moest laten komen. De bundel lijkt een dun boekje met een paar verhalen, het ene wat langer dan het andere. Keurig ingebonden, een mooie uitgave van De Geus. Maar in werkelijkheid zit dit dunne boekje bomvol beelden.

Deze beelden zijn van een andere orde dan bijvoorbeeld de schitterende omschrijvingen van Philip Claudel (Alles waar ik spijt van heb) of A.F.Th. van der Heiden (Tonio). In de verhalen van Herta Müller zijn de omschrijvingen de ene keer heel feitelijk en de andere keer volledig ingekleurd door de bijbehorende emotie. Tijdens het lezen wordt er dus voortdurend een beroep gedaan op de lenigheid van je brein om deze omschakelingen te kunnen volgen. Je wordt heen en weer geslingerd tussen dat wat je “ziet” en dat wat je “opmerkt”.  Sommige beschrijvingen vond ik erg mooi en goed bedacht, bijvoorbeeld (p.78):

De bochel van de kapper is op zijn schouder een hoofd. Achter zijn hoofd. Dat hoofd heeft niet de kleur van zijn haar. Het heeft de kleur van zijn jasje. De bochel van de kapper is altijd bedekt. Alsof de kapper heimelijk nog iemand bij zich heeft. Onder zijn huid.

Snel en oppervlakkig lezen is er niet bij. Het deed mij denken aan Wolkenatlas van David Mitchell (Querido). Dit boek heb ik lang geleden (lang voordat de film uitkwam. En nee, ik heb de film niet gezien en dat wil ik voorlopig graag zo houden) gelezen in het kader van mijn leesclub in-real-life. Mijn planning liet wat te wensen over, dus ik zette een paar dagen voor de bijeenkomst mijn “snelleesmodus” aan. 

Als je zelf ook Wolkenatlas hebt gelezen, snap je waarschijnlijk wel wat er vervolgens gebeurde. In dit boek is er sprake van meerdere verhaallijnen in diverse periodes en op verschillende plaatsen. Per verhaallijn is er een ander taalgebruik en in het middengedeelte  van deze roman is dat een primitieve en daardoor niet direct herkenbare vorm. Snel-lezen door diagonaal over de pagina te gaan? Vergeet het maar. Dit gedeelte moet je bijna hardop voorlezen om de cadans te pakken te krijgen en te wennen aan het taalgebruik.

Nadat ik Barrevoetse februari had uitgelezen, voelde ik een lichte frustratie omdat ik misschien nog niet alles begrepen had. Een paar dagen later heb ik, mede ter voorbereiding van deze blogpost, de bundel doorgebladerd. Ik was verrast om te merken dat de verhalen op de een of andere manier toch al een onderdeel van mijn herinnering waren geworden. Ook de verhalen waar ik tijdens het lezen mijn vraagtekens bij zette, kon ik opmerkelijk genoeg weer herbeleven en waarderen. 

Vooraf had ik mijn bedenkingen bij deze bundel omdat duidelijk was dat armoede, koude, onderdrukking en oorlog belangrijke thema’s zouden zijn. De schrijfster heeft haar eigen ervaringen van een jeugd in een Duitstalig dorp in Roemenië meegenomen in deze verhalen. Daarmee werd het echter geen ver-van-mijn-bed-verhaal, maar juist meer een bijzondere en acceptabele uitvergroting van deze onderwerpen.  Ik heb niet eerder iets van Herta Müller gelezen, maar zij zal niet zo maar bekroond zijn met de Nobelprijs voor literatuur 2009. Desondanks is mijn eindoordeel niet overwegend positief. Ik vind sommige zinsconstructies een beetje te gekunsteld en de combinatie van zinnen is bijna een vorm van wiskunde met woorden. En hoewel ik veel plezier kan beleven aan wiskunde, is dat niet wat ik primair in een roman of verhalenbundel zoek.

Deze bundel is mij ter beschikking gesteld door Uitgeverij De Geus ten behoeve van de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur, waarvoor mijn grote dank! De volgende bijdrage voor Een perfecte dag voor literatuur is weer heel anders: op 30 maart a.s. wordt volop aandacht besteed aan Wat ik weet, een Young Adult-roman van Julie Berry (Gottmer Uitgevers).

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Klik HIER om te lezen wat mijn medebloggers schrijven over deze verhalenbundel.