Róddóp!

“Vroeger”, lang voor de ontwikkeling van Goodreads en Hebban, hield ik in een simpel schriftje bij welke boeken ik had gelezen. Naast informatie over uitgever, vertaler, aantal bladzijden en herkomst (eigen bezit, bibliotheek of anders) gaf ik een hele korte aanduiding van mijn ervaring. Ook toen ging mijn aandacht al meer uit naar wat een boek met mij deed dan naar een vastlegging van de feitelijke verhaallijn.brave new wordl In één van de schriftjes kom ik bij Brave New World van Aldous Huxley tegen dat ik mij verwonderde dat je aan de inhoud van het boek niet kon merken dat het al in 1932 was geschreven. Het heeft een (tot nu toe) tijdloze setting van een maatschappij waarin verregaand technologisch ingrijpen op oorspronkelijk natuurlijke processen een enorme invloed heeft.

in transitUiteraard moest ik aan Brave New World denken tijdens het lezen van In Transit van de Nederlandse schrijfster Margaretha van Andel (uitgegeven bij Lemniscaat). De jongens Rheyn B-71 en Levya C-35 staan op het grote kruispunt van hun leven. Zij mogen nog een jaartje freewheelen voordat zij worden opgenomen in de Transit, waardoor zij gekoppeld worden aan gelijkgestemden en hun verdere levensplan definitief wordt vastgelegd. Hun hele leven lang zijn zij voorbereid op deze grote gebeurtenis en het moet iets zijn om naar uit te kijken. Prachtig, toch? Als je je nergens meer druk over hoeft te maken, als je weet (door de letter achter jouw naam) bij welke klasse je hoort, dan kun je toch alleen maar dankbaar zijn dat jouw samenleving op die manier is georganiseerd? Dat je alle informatie die je nodig hebt, kunt halen uit Insite, het computerprogramma dat het leven van alle aangeslotenen in het gebied Uter, aanstuurt, organiseert, controleert? Dat je geen stem meer nodig hebt, omdat je via in de hersenen aangebrachte communicatiekanalen met elkaar in contact bent?

Levya en Rheyn, ieder op eigen wijze, krijgen hun twijfels over het utopische karakter van deze maatschappij. Deze twijfels kunnen zij niet zomaar uiten, want voor je het weet krijg je het stempel “defect” opgeplakt en kun je de Transit op je buik schrijven. Beide jongens weten dat zij humanen zijn en daarmee vele malen hoger in rangorde dan de zogenaamde Grauwers. Grauwers leven in reservaten (en een enkeling in de dierentuin van Uter) en worden geclassificeerd als apen. Los van elkaar blijkt dat beide jongens geïnteresseerd zijn in deze Grauwers. Zij besluiten in hun freewheeljaar (dat officieel Bezinningsjaar heet) een stiekem uitstapje naar het reservaat te maken. Zij komen daar in contact met Aag, die juist opgevoed is met de waarschuwing om vooral de mensen uit Uter, aangeduid als Gieren, uit de weg te gaan.

Al snel wordt duidelijk dat Aag niet helemaal “zuiver” is als Grauwer. En hoe zuiver zijn de Gieren zelf eigenlijk? Welke invloed dat over en weer heeft op de hoofdpersonen wordt in een soepele schrijfstijl verder uitgewerkt. In Transit hoort tot de categorie Young Adult-romans met een dystopische achtergrond. Het is een intrigerende roman die je op verschillende niveaus kunt lezen. Natuurlijk is het ook een spannend verhaal over jonge mensen die voor hun toekomst strijden en waarbij je voortdurend moet nadenken over wie “goed” en wie “fout” is, maar het is in mijn beleving bovenal een metafoor voor onze huidige maatschappij en de technologische, “onmenselijke” ontwikkelingen. Thema’s als klasse-justitie, discriminatie, uitzichtloosheid, levensbepalende keuzes, persoonlijke relaties en vriendschappen komen voorbij. Ik werd tijdens het lezen voortdurend geconfronteerd met mijn eigen vooroordelen en meningen, terwijl ik toch echt altijd probeer om zo open-minded en neutraal mogelijk in het leven te staan. Het is zó menselijk om jouw eigen situatie als normaal en als norm te accepteren. Het is goed om er af en toe eens bij stil te staan dat niets vanzelfsprekend is (en blijft).

Van Andel weet op subtiele wijze af te stappen van het stereotype van goed en fout. Er vindt een knappe verschuiving plaats in het definiëren van het begrip “mens”. De ene keer wordt het ingevuld vanuit het standpunt en achtergrond van de Gieren, een andere keer zien we juist de inkleuring door de ogen van de Grauwers. De nuances die naar voren komen, maakten deze roman voor mij zeer de moeite waard. Als voorbeeld noem ik het feit dat Gieren geen stem meer nodig hebben om te kunnen communiceren. Voorwaarde daarbij is natuurlijk wel dat het systeem Insite goed blijft functioneren. Als daarin iets hapert, heb je letterlijk geen stem. Geen stem, geen invloed. Dus hoe positief is die ontwikkeling naar ingebouwde communicatiekanalen nu eigenlijk voor het individu? Welk individu?

De Grauwers in de dierentuin hebben nog wel een stem. Levya kan hen niet verstaan, maar onthoudt wel de klank van wat zij naar hem roepen: Róddóp! Róddóp! Dit roepen zij als hij op zijn vijfde scheppingsdag naar de dierentuin mag, met in zijn hand de speelgoed-grauwer, die hij van zijn verzorgster heeft gekregen.  Hij laat het speelgoed trots zien en door wat zij hem toeroepen, krijgt het dan ook de naam Roddop. Als hij, blij dat hij een woord kent, dit tegen Nana (de grootmoeder van Aag) roept, is haar reactie niet echt wat hij verwachtte 🙂

torenhoog mijlenbreed

De angst voor het onbekende, het in absolute zin (willen) geloven dat wat jouw leiding voorspiegelt de enige en volledige waarheid is, de onderlinge strijd als iemand besluit zijn eigen weg te gaan, deed mij terugdenken aan één van mijn favoriete jeugdboeken van Tonke Dragt, namelijk Torenhoog en Mijlen breed (Leopold). Daarin maakt de jonge wetenschapper Edu ook een eigen ontwikkeling door, dwars op de gevestigde orde. De mensen leven in die tijd inmiddels op Venus, maar wel onder een koepel om zich te beschermen tegen de oh zo gevaarlijke Wouden. Ik weet niet meer precies wat Edu nog meer meemaakt, dus hoog tijd om dat boek weer eens te herlezen!

Ik ben een bevoorrecht mens, dat ik als boekenblogger soms zomaar een boek toegezonden krijg. Dat was namelijk het geval met In Transit. Daarom een dankwoord richting Lemniscaat voor het mij beschikbaar stellen van deze roman. Het was een fijne leeservaring.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

2 comments: On Róddóp!

Leave a reply:

Your email address will not be published.