“Kun je té oud zijn om een boek nog goed op zijn waarde in te schatten?”

Die vraag houdt mij al enige tijd bezig. Ik zette namelijk nog niet zo lang geleden een berichtje in een Instastory nadat ik Morgen toen de oorlog begon van John Marsden (Gottmer) had uitgelezen. Ik schreef dat ik er meer van had verwacht. Op mijn gemiddeld genomen rustige Instagramaccount werd ik overspoeld door reacties. Van meerdere kanten, sommige zelfs bijna verontwaardigd 😉 De rode lijn in de reacties was dat de persoon in kwestie tijdens zijn/haar tienerjaren erg onder de indruk was geweest van dit boek en ook de andere delen uit de serie had verslonden. Een ander reageerde met de vraag of mijn eigen verwachtingen vooraf wellicht te hooggespannen waren.

In Morgen toen de oorlog begon gaat het om een groep van zeven jongeren (tieners) in Australië. Ondanks dat binnenkort de populaire jaarmarkt wordt gehouden in Wirrawee, krijgen de jongeren toestemming van hun ouders om met elkaar er op uit te trekken en te kamperen in de natuur, in een gebied met de aansprekende benaming De Hel. Zij brengen daar met elkaar een mooie, onbekommerde tijd door. Bij terugkomst in de bewoonde wereld treffen zij echter een totaal andere situatie aan dan bij vertrek. Langzaam maar zeker wordt duidelijk dat hun land of in ieder geval hun stad door vijandige troepen is bezet. Het is onduidelijk waar hun ouders zijn en of zij nog leven. Tijdens hun ontdekkingstochten sluit leeftijdsgenoot Chris zich nog bij de groep aan.

Het geheel wordt geschreven vanuit één van de jongeren, Ellen, in opdracht van de rest. Dit geeft absoluut een extra dimensie aan het verhaal, omdat je je voortdurend afvraagt wie “de rest” (nog) is. Via Ellen krijgen we prachtige natuurbeschrijvingen voorgeschoteld, gedetailleerde scènes, voelbare spanning tussen de tieners met ontluikende relaties, hysterische angstaanvallen en verbluffende moed en durf om er toch op uit te trekken.

Het boek verscheen voor het eerst in 1993. Dat het nu nog bekend is en gelezen wordt, zegt waarschijnlijk al genoeg over de kwaliteit. En toegegeven, ik ben geen tiener en zelfs geen twintiger meer, maar kwaliteit in boeken weet ik meestal wel te herkennen. Zou het dan toch zijn dat mijn verwachtingen vooraf te hooggespannen waren?

Misschien verwachtte ik stiekem niet een verhaal wat waargebeurd zou kunnen zijn of worden, maar was ik meer in de stemming voor zoiets bombastisch als de Hongerspelen van Suzanne Collins. Daarin kun je je verliezen, zonder het verontrustende gevoel bij de vragen die Marsden met zijn boek veroorzaakt, zoals hoe zou ik mijzelf opgesteld hebben, wat zou ikzelf voor de anderen over hebben gehad, zou ik überhaupt in beweging durven komen? In de trilogie van Collins kun je wegduiken, meegenieten, spanning voelen zonder dat het jouw eigen belevingswereld raakt of echt op z’n kop zet. In die zin heeft Morgen toen de oorlog begon inderdaad veel meer impact.

Maar voor mij had het toch ook weer net niet het verlammende van Lord of the Flies (geschreven door William Golding, in Nederlandse vertaling onder de titel Heer der Vliegen onder andere uitgegeven door Atlas Contact, LJ Veen Klassiek). Terloops wordt daarin verteld dat de Engelse jongens op een onbewoond eiland terecht zijn gekomen als gevolg van het vliegtuigongeluk door een oorlogssituatie. Maar het hoe en waarom van die oorlogssituatie is bijzaak. Het draait om de vraag hoe deze jongens (de oudste ongeveer 12, de jongste kinderen nog echte ukkies) met elkaar omgaan, hoe zij zich organiseren om te overleven en gered te worden. Weten zij een stelsel van regels met elkaar weten neer te zetten én te onderhouden? Wie bepaalt eigenlijk die regels en waarom zouden de anderen zich daaraan houden?

Al vaker heb ik deze roman aangehaald in blogposts en telkens verzuchtte ik de wens om het boek eens te herlezen. Dat heb ik nu dan ook echt gedaan. Er zit altijd een zeker risico aan het herlezen van een boek waaraan je goede herinneringen hebt. Je kunt natuurlijk maar één keer die verpletterende, ontwrichtende eerste indruk krijgen. Bij Lord of the Flies was die terughoudendheid absoluut niet nodig. Ook dit keer waanzinnig indrukwekkend en griezelig hoe dun het laagje beschaving is en hoe fragiel de onderscheidingslijn tussen mensen en de wilde dieren in de natuur. En dan te bedenken dat deze roman al meer dan 70 jaar geleden werd geschreven!

Conclusie?
Hoe je een boek ervaart, heeft naar mijn idee niet zo veel met jouw leeftijd (of de leeftijd van het boek) te maken, maar alles met sfeer, omstandigheden, welk boek je net daarvoor hebt gelezen, het waarom je precies dit boek hebt opgepakt en ga zo maar door. Daarom heb ik in principe ook zijn hekel aan het (moeten) toekennen van sterren als waardering. Dit kan zomaar per dag verschillen. Is dat niet héérlijk? Dus “té oud voor bepaalde boeken”? Dat bestaat niet.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Dit keer komen de genoemde boeken uit mijn eigen collectie, behalve Morgen toen de oorlog begon. Dat heb ik gelezen via mijn abonnement bij de openbare bibliotheek Noordoostpolder.