De roman De kinderen van de kolonel van de Iraanse schrijver Mahmud Doulatabadi (De Geus) heeft meer dan een jaar bij mij op de stapel nog-te-lezen boeken gelegen. Er zijn in mijn boekenkast boeken die al langer aan het wachten zijn, maar deze lag op de stapel van toezeggingen voor een blogpost. En belofte maakt schuld. Ik heb het boek meerdere keren in mijn handen genomen en er doorheen gebladerd, maar elke keer verzon ik een voor mijzelf zeer acceptabel excuus om toch nog niet in deze roman te beginnen. En waarom? Dat wist ik eigenlijk niet. Het was mijn eigen initiatief om deze roman te willen lezen en er over te schrijven. Ik ben over het algemeen gecharmeerd van de schrijfstijl van auteurs uit het Midden-Oosten (in brede zin) omdat er vaak een bijna sprookjesachtige verteltrant wordt gebruikt, doorspekt met filosofische uitstapjes en mooie, diepgaande overwegingen. Laat ik je dan meteen maar iets verklappen: een simpel verhaaltje is De kinderen van de kolonel zeker niet. Het is een pittig verhaal en hoewel het zeer goed geschreven is, moest ik het echt af en toe even vanwege de inhoud wegleggen. Het was bijna misselijk makend om te lezen over al het leed, martelingen en folteringen, in de wetenschap dat dit niet verzonnen is. Dit gebeurde echt, dit gebeurt her en der op de wereld nog steeds.

De hoofdpersoon is een kolonel die aan de hand van herinneringen en gebeurtenissen op dat moment nadenkt over zijn leven en het leven van zijn kinderen. De setting is Iran eind jaren zeventig, begin jaren tachtig vorige eeuw. Oftewel de periode van de Iraanse revolutie. Een roerige tijd en eigenlijk is de rust ook nu nog steeds niet wedergekeerd. Kort door de bocht: alle kinderen en de kolonel zelf komen om het leven of brengen zichzelf om het leven danwel komen te verkeren in een situatie zonder bewegingsvrijheid. En dat alles is terug te leiden op opvoeding, achtergrond, persoonlijke opvattingen, politieke situatie en de niet te vermijden omwentelingen. Een “vriend” van de familie is lid van de geheime dienst. Hij zegt heel treffend (en handelt daar ook naar) dat een geheime dienst voor elk regime van belang is. Een beetje bijstellen van het een en ander en draaien maar. Voor de familie is deze egocentrische aanpassing een niet te volgen manier van doen.

Door de verhaallijn is het soms lastig volgen over welke periode het gaat. Is dit een herinnering of is er een tegenwoordige activiteit? En wie zijn daarbij betrokken? Er is een (althans in mijn beleving) voortdurende afwisseling in werkelijk aanwezig zijn van personen en de fantasie/waanzin van de kolonel over die aanwezigheid. Ook reeds (zeer lang) overleden personen blijven een rol in het heden opeisen. Daardoor ontstaat er een mistig beeld over waarheid en werkelijkheid. Dit thema, dus de overeenkomsten en verschillen tussen waarheid en werkelijkheid, was ook een mooi element in de stilistisch prachtige roman Als de winter voorbij is van Thomas Verbogt (Nieuw Amsterdam), die ik onlangs heb gelezen.

Stilistisch levert Mahmud Doulatabadi trouwens ook een topprestatie. De afwisseling in perspectief (van de derde persoon naar de eerste persoon en net zo snel weer terug) is zichtbaar in de tekst. Als de ik-persoon aan het woord is, is de tekst cursief gedrukt. De ik-persoon is overwegend de kolonel, maar ook oudste zoon Amir neemt een deel voor zijn rekening. Het geheel wordt gekenmerkt door regen, regen en regen in combinatie met angst, wantrouwen, totale apathie en dreigende krankzinnigheid. De kolonel ziet zijn eigen leven in puinhoop liggen. Hij heeft zelf de hand gehad in het einde van het leven van zijn vrouw en hij ziet de levens van zijn kinderen verwoest worden zonder dat hij de kracht en de intentie heeft om daarop invloed uit te oefenen. Je ziet hem heen en weer schuiven in zijn huis en op weg naar en van de begraafplaats. Je voelt de verlamming die over hem heen komt, ook in relatie tot zijn kinderen. Zijn kinderen hebben ieder een eigen keuze gemaakt ten aanzien van persoonlijke betrokkenheid bij alles wat er op dat moment in Iran gaande is.

Het wereldje van de kolonel wordt steeds kleiner. Hij verzucht dat er een einde komt aan het 6.000 jarige bestaan van Iran, want het zal nooit meer zo worden als het was voor de vorige generaties. Hij maakt zich nog wel druk om het tijdig bevrijden van een kanarie. Deze kanarie heeft dezelfde naam als zijn jongste dochter, Parwane, omdat zij het kleine vogeltje is dat hij had moeten grootbrengen. Dit soort details en de verwevenheid in het totaal maakte De kinderen van de kolonel tot een bijzondere leeservaring. In stilte heb ik zeker genoten van het woordgebruik, de gehanteerde stijlfiguren en de manier waarop de auteur de zinnen aan elkaar heeft geregen.

Tijdens het lezen moest ik regelmatig denken aan de roman Een theelepel aarde en zee van Dina Nayeri (Cargo). Als jij deze roman ook gelezen hebt, snap je meteen waarom. Deze roman vangt namelijk ook aan in de jaren zeventig in Iran. Na het plotselinge verdwijnen van haar moeder en haar tweelingzus moet Sabah zich staande zien te houden in het in rap tempo veranderende Iran. Ik vond het zeer indrukwekkend om op deze manier geconfronteerd te worden met de verbijsterende omwentelingen die destijds plaatsvonden en het volledig ontregeld raken van het “oude” leven.

Het lijkt allemaal een ver-van-mijn-bed-show, maar met alle gebeurtenissen in het hier en nu is het goed om jezelf te beseffen in wat voor een wereld wij leven en welke mogelijkheden wij hebben om daar zelf en met elkaar in goede harmonie invloed op te houden. Daarom vind ik dat De kinderen van de kolonel, ondanks de gruwelijke en naargeestige inhoud, gelezen MOET worden.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De kinderen van de kolonel heb ik als leesexemplaar beschikbaar gekregen van uitgeverij De Geus. Groot is mijn dank daarvoor maar met name ook voor het geduld om op deze blogpost te wachten. Een theelepel aarde en zee heb ik in 2013 gelezen uit de collectie van mijn plaatselijke openbare bibliotheek.