Wat zijn wij, vrouwen, toch een supermensen, vind je ook niet? We kunnen alles en we weten alles beter. En waag het niet om het te ontkennen of ons tegen te spreken, want dan krijg je de wind van voren.

Gekkigheid, natuurlijk. Maar het is wel de sfeer die voor mij in eerste instantie naar voren kwam tijdens het lezen van Alma, de nieuwste roman van Judith de Graaf, uitgegeven bij Uitgeverij de Brouwerij. Gelukkig wist De Graaf mij ook dit keer weer tot de laatste bladzijde te boeien.

Alma is getrouwd met Wilfred. Samen hebben zij twee puberzonen, Jonas en Xander. Aan de buitenkant een mooi plaatje: genoeg geld, goed huis, sociale interactie met vrienden, goede banen (Alma zelf is psychiater). Zoals wel vaker: schijn bedriegt. Achter die mooie façade lopen de spanningen hoog op, nu Jonas opeens weigert nog langer naar school te gaan. En of dat al niet lastig genoeg is voor de ouders, komt daar nog bij dat Jonas zich boven op zolder terugtrekt en de dagen (en nachten) al blowend, snoepend en gamend doorbrengt.

Net zoals in haar debuutroman Ontijd weet Judith de Graaf mij ook dit keer weer binnen een paar bladzijden het gevoel te geven dat ik deze mensen, dit gezin, kén. Het kostte mij geen enkele moeite om de individuele gezinsleden voor mij te zien. De Graaf weet heel duidelijk neer te zetten hoe de personen in elkaar steken, waarom zij doen wat zij doen en bovenal waarom zij reageren zoals zij reageren. Ik heb genoten van de manier waarop zij de worstelingen laat zien bij de ouders richting Jonas, maar ook de onderlinge beslommeringen tussen Alma en Wilfred en de manier waarop Wilfred met zijn zonen omgaat. Ik werd geraakt door de zichtbare en voelbare onmacht om elkaar echt te bereiken, ondanks alle inspanningen over en weer. Hoewel, eerlijk gezegd: ik kon lange tijd weinig empathie voor Alma opbrengen. Zij werd neergezet als het type vrouw waarmee ik deze blogpost begon: alleen zij weet wat goed is, zij maakt zich druk over wat anderen ervan zullen vinden, alleen haar opvattingen zijn van belang, alleen haar wensen moeten gerespecteerd worden. Natuurlijk is dit niet precies hoe De Graaf het verwoordt, maar ik trapte gedwee in de valkuil om het personage Alma in te kleuren met onderdeeltjes van andere vrouwen die ik in de loop van mijn leven heb meegemaakt.

Door steeds vanuit een wisselend perspectief van de gezinsleden te schrijven, wordt steeds duidelijker waarom en waardoor de verhouding tussen Jonas en zijn moeder Alma drastisch is verstoord. En daardoor moest ik ook opeens denken aan Marcus Aurelius. Raar sprongetje? Ik zal het uitleggen. Door het wonderlijke algoritme in mijn gebruik van sociale media word ik al enige tijd gebombardeerd met berichten over de levensfilosofie Stoïcisme, bijvoorbeeld door de bijzonder gedreven Amerikaan Ryan Holiday. In bijna elke post verwijst hij naar zijn “bijbel”, te weten de Overpeinzingen van Marcus Aurelius (ook wel bekend onder de titel Meditaties of Persoonlijke notities).

Tot op dit moment heb ik niets van die Romeinse keizer gelezen, maar wat ik er wel van weet is dat Marcus Aurelius dit niet geschreven heeft om te worden gepubliceerd. Het zijn letterlijk zijn persoonlijke notities en overpeinzingen, een soort dagboek dus. En iedereen die (wel eens) een dagboek bijhoudt, weet dat je anders schrijft voor jezelf dan wanneer je weet dat een ander het gaat lezen. Toch? Desalniettemin kunnen gedachtenkronkels en persoonlijke gevoelens wel degelijk voor een ander van belang zijn. Dat blijkt wel uit het feit dat Marcus Aurelius nog steeds wordt gelezen en geciteerd.

Voor wie het wil weten: mijn eigen anderhalve meter dagboeken uit mijn jongere jaren is al heel lang geleden in de papiercontainer verdwenen 🙂 Maar stel dat ik die schriften wel had bewaard en stel dat iemand zou lezen wat er allemaal in stond. Zou er dan ook maar iemand bestaan die kan begrijpen wat ik heb genoteerd? In welke stemming, onder welke omstandigheden, met welk doel? Is er ooit een ander doel dan situaties van je afschrijven, zonder je te bekommeren over de juiste toon, de feitelijke correctheid, de impact die jouw woorden op een ander zouden kunnen hebben?

Waarschijnlijk begrijp jij inmiddels wel dat dagboekfragmenten, maar ook uitspraken die zijn opgevangen door oren waarvoor zij niet bedoeld waren, een belangrijke rol hebben in de familieverhouding in het gezin van Alma, haar man en kinderen. De duidelijke boodschap uit dit boek voor mij is dat iedereen wordt gevormd door zijn opvoeding, door het gezin waarin je opgroeit, door de omstandigheden en gebeurtenissen van “vroeger”. Tegelijkertijd heeft ieder mens de taak of beter gezegd de kans om in het eigen leven af te rekenen met negatieve invloeden en ervaringen van vroeger. Door dat afrekenen maak je het voor jezelf mogelijk om bepaalde zaken te herkennen, te erkennen en daarmee geef je jezelf de mogelijkheid om te veranderen en te groeien. Poeh, nu klink ik toch bijna zelf als de psychiater Alma of de psychologen/therapeuten waarmee zij in gesprek is of als de schrijfster die namelijk zelf psychotherapeut en relatie- en gezinstherapeut is. Haar professionele achtergrond speelt ongetwijfeld een belangrijke rol voor het inhoudelijke gehalte van deze roman. Toch zit daar wat mij betreft niet haar grootste verdienste. Dat is namelijk haar kundige manier om door middel van een toegankelijke, leesbare schrijfstijl en een inkijkje in andermans leven, jou als lezer aan te zetten tot nadenken over jouw eigen situatie, omstandigheden én mogelijkheden.
Het maakt deze roman tot een echte aanrader.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Uiteraard gaat mijn dank uit naar Henriette Faas van Uitgeverij de Brouwerij voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar.