Van Bandoeng naar waterland

Natuurlijk had ik al wel eens van de schrijfster Helga Ruebsamen gehoord. Een paar jaar geleden is haar roman Het lied en de waarheid zelfs in mijn leesclub besproken, maar dat was één van de zeldzame keren dat ik niet heb meegedaan. En tot voor kort had ik niet de neiging om dit boek alsnog te gaan lezen. Tot voor kort, want sinds ik haar televisie-optreden heb gezien bij Adriaan van Dis op 6 maart, had zij weer mijn volledige aandacht. Wat een interessante, bijzondere vrouw met een bewogen leven. Ik ben dan ook zeer verheugd dat ik in het kader van de Club van Echte Lezers, een initiatief van Uitgeverij AtlasContact, in de gelegenheid werd gesteld om deze roman te lezen.

De (gedeeltelijk autobiografische) roman behelst een voor velen (eigenlijk voor iedereen) belangrijke periode in de vorige eeuw. Niet alleen de periode is van belang, maar ook de verschillende aspecten die in het boek worden aangestipt en deels uitgediept. In sneltreinvaart komen voorbij “ons” verleden in voormalig Nederlands-Indië, de ontheemding van Nederlanders die terugkeerden naar Nederland (Holland), de positie van Joden in Europa en met name in Nederland en de beide wereldoorlogen uit de vorige eeuw.

Ruebsamen heeft het uitzonderlijke talent om al deze aspecten zodanig mee te nemen in het totale verhaal, dat je niet anders kunt dan ademloos doorlezen. Het boek draait om de jonge Louise Benda, wier leventje begint in Bandoeng. Bandoeng en Bali vormen het decor in het eerste deel. Hier is veel aandacht voor de aldaar gebruikelijke manier van leven en de belangrijke invloed van verhalen, sagen en mythen. Verder wordt al snel duidelijk dat Louise een fijngevoelige antenne heeft om op te vangen wat er om haar heen gebeurt in een bijzondere mix met haar levendige fantasie. Als lezer word je getuige van de onderhuidse spanningen tussen de diverse personen in het leven van Louise en de manier waarop zij dat ervaart en verwerkt.

In deel 2 neemt Ruebsamen je mee tijdens de grote zeereis naar Europa. Tijdens deze reis begint de wereld voor Louise te veranderen, zowel in werkelijkheid als in haar manier van ervaren. Deel 3 speelt zich af in Nederland in de periode vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en dat leidt naar deel 4 waarin Louise en haar vader moeten onderduiken en zij steeds meer op zichzelf wordt teruggeworpen. In het hele boek blijft  de rode draad de bijzondere wijze waarop Louise omgevingen, relaties en ontwikkelingen ervaart en de vraag naar de scheidslijn tussen werkelijkheid en fantasie.

Een verfilming van deze roman is volstrekt overbodig. De schrijfstijl van Ruebsamen is zo beeldend en zo gelaagd, dat ik na het lezen van dit boek er werkelijk van overtuigd was dat ik gedurende een paar avonden naar een film heb gekeken. Al vanaf de allereerste zinnen tot de indrukwekkende laatste zinnen ontrolt het boek zich voor je ogen. Ik ben zeer onder de indruk van dit geweldige kunstwerk.

Eigenlijk wil ik niet meer over de inhoud van deze roman zeggen. Naar mijn mening is het niet mogelijk en niet gewenst om een samenvatting te geven, omdat in dit boek namelijk juist een belangrijke rol is weggelegd voor de niet-feitelijke zaken en belevingen.

Het kenmerk van een goed boek is dat het je tot nadenken aanzet. Dit keer was dat voor mij onder andere de verwondering over de wijze waarop met name in oudere boeken wordt omgegaan met personen die in Nederlands-Indië woonden of terugkeerden naar Nederland. Vaak worden deze personen als dromerig en enigszins loom neergezet. Zo ook met Han, het neefje van de familie De Bloeme uit het jeugdboek Een jaar bij de familie De Bloeme van Mien Labberton (voor het eerst gepubliceerd circa 1930-1935). Zoals de titel al aangeeft, wordt deze traditioneel christelijke familie in 12 hoofdstukken, elk een maand bestrijkend, gevolgd met alle ups and downs die bij een gezin met opgroeiende kinderen horen. Persoonlijk vind ik het heerlijk om mij af en toe onder te dompelen in dit overzichtelijke, lichtelijk voorspelbare gezinsleven. Elk kind in dit gezin maakt een eigen ontwikkeling naar volwassenheid door. Han draait in dit gezin mee omdat zijn ouders in Nederlands-Indië verblijven. Aan hem worden de karaktereigenschappen van dromerigheid, loomheid en “tinka’s” toegeschreven. In onze tegenwoordige tijd voelt dat wel een beetje ongemakkelijk.

Weet jij overigens wat tinka’s zijn? Als je Het lied en de waarheid gaat lezen, wordt dat duidelijk. Genoeg cliffhanger? 🙂

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Op 15 april a.s. komt mijn volgende blogpost online. Deze gaat over de roman Het leek stiller dan het was van Eva Kelder.

4 comments: On Van Bandoeng naar waterland

Leave a reply:

Your email address will not be published.