Wat is dat toch verraderlijk. Zo’n dun boekje, een bundeltje gedichten. Maar oh, wat een inhoud! Zo razend knap dat iemand (in dit geval Ingmar Heytze) met een paar woorden niet alleen een beeld weet te schetsen, maar eigenlijk een hele (mentale) film. Prachtig om te ervaren. Poëzie hoort nog steeds niet tot mijn standaard leesvoorraad. Daarom ben ik elke keer weer erg verheugd als ik via de boekenbloggersleesclub Een perfecte dag voor literatuur in de gelegenheid word gesteld om kennis te maken met moderne, Nederlandse poëzie. En stiekem hoop ik natuurlijk dat ik door deze blogpost ook anderen zo ver krijg om eens een gedichtenbundel uit het schap te pakken. In een vorige blogpost over een poëziebundel heb ik beschreven dat het lezen van gedichten een andere aanpak vraagt dan het lezen van een roman. En voor de bundel die vandaag in het spotlicht staat, De man die ophield te bestaan (Uitgeverij Podium), geldt nog eens extra dat de volgorde van de gedichten ook de volgorde van lezen moet zijn.
Heytze beschrijft namelijk via korte gedichten hoe het is om vader te worden. Vanaf het schokeffect van de eerste echo tot en met het moment dat de kleine een eigen plek in de wereld gaat innemen. Zo lieflijk, zo treffend omschreven. Met lieflijk bedoel ik zeker niet zoetsappig. Het is juist bijzonder indrukwekkend hoe de dichter met een redelijk nuchtere blik constateert dat het leven nooit meer hetzelfde zal zijn en dat hij van “man” zich ontwikkelt naar “ouder”. Hij merkt dat aan de veranderingen in huis (bijvoorbeeld in het gedicht Blije doos), maar ook aan zijn eigen gedachten en herinneringen aan zijn eigen vader (Smalfilmjaren).
Ik ben een vrouw (verrassend, hè 🙂 ), dus ik heb geen flauw benul hoe het is om vader te worden. Hoe het is om dit van afstand en toch heel dichtbij te ervaren. Sterker nog, ik weet ook niet wat het is om fysiek moeder te worden. En toch durf ik te zeggen dat ik wel heb ervaren hoe het is om “ouder” te worden. Dat gevoel ontstond toen ik, jaren geleden, mijn lief eindeloos veel malen voor het slapengaan aan zijn kinderen hoorde voorlezen uit een stokoud boekje (1936) Kleine Sjang van E.F. Lattimore (destijds uitgegeven bij Leopold). Dit is een kinderboek waarin het kleine Chinese jongetje Sjang allerlei avonturen meemaakt. Spannend voor de kinderen, vertederend om die spanning op hun gezichtjes te zien voor de volwassenen. In het boekje staan overigens ook prachtig gestileerde tekeningen die tegelijk de verbeelding prikkelen en het verhaal ondersteunen (een soort Nijntje-avant-la-lettre). Zijn kinderen hingen aan zijn lippen en door dat intieme voorleeskringetje begon ik te begrijpen welk intens, allesoverheersend en eeuwigdurend gevoel een ouder voor zijn kind voelt. En natuurlijk horen bij opgroeien en opvoeden talloze ups-and-downs, maar dat gevoel is gelukkig onuitroeibaar.
En door dat eindeloos herhalen van dezelfde verhalen moest ik ook vaak denken aan een boekje dat uit de nalatenschap van mijn moeder in mijn boekenkast is terecht gekomen. Dat is het boekje Van schuitje varen tot Van Schendel, geschreven door Annie M.G. Schmidt en uitgegeven door “De vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels” ergens begin jaren ’50. Hierin beschrijft zij op haar geheel eigen wijze hoe ouders hun kinderen kunnen aanzetten tot lezen. Dat begint al met de prentenboeken voor de allerkleinsten. Het voorlezen neemt in haar adviezen een prominente rol in, waarbij de herhaling voor kinderen heel belangrijk blijkt te zijn. Steeds weer de bevestiging dat het verhaal gaat zoals het gaat, ook al word je daar als vader of moeder misschien wel eens doodop van. Annie M.G. Schmidt heeft zeker ook begrip voor moeders die niet eeuwig tijd hebben om zich te bemoeien met het leeswerk van hun kinderen. Zij geeft voor elke levensfase tot adolescent zeer enthousiasmerende tips. Mocht je dit boekje ergens kunnen bemachtigen, dan raad ik je aan dit eens te lezen. En de manier waarop zij schrijft, lijkt toch ook wel een beetje op poëzie.
Over het thema van ouder worden, over welke veranderingen dat feitelijk met zich meebrengt maar met name ook wat er intern onomkeerbaar gebeurt, over zo’n thema kan natuurlijk met gemak een hele roman worden gevuld waarin de feitelijke en emotionele fases uitgewerkt worden. Maar Heytze bewijst in De man die ophield te bestaan dat de romanvorm totaal niet nodig is. Door een speciale woordkeuze, een juiste volgorde van woorden en zinnen schildert hij het hele verhaal voor onze ogen. Bij sommige gedichten heb ik zelfs een beetje zitten gniffelen. Dat mij dat verbaasde, zegt misschien meer over mij dan over deze gedichten. Deze bundel heeft mij geholpen om te beseffen dat poëzie niet per definitie zwaar en moeilijk is. Deze bundel is echt een aanrader!
Veel leesplezier!
theonlymrsjo
Zelfs zonder dat ik het uitdrukkelijk benoem, vermoed ik dat Uitgeverij Podium begrijpt dat ik blij ben dat ik de gedichtenbundel mocht lezen. Maar mocht er nog enige twijfel zijn: hartelijk dank!
Ik ben zelf erg nieuwsgierig naar wat mijn medebloggers over de bundel schrijven. Ben jij dat ook? Via deze link kom je op de algemene pagina bij Not Just Any Book over deze gedichtenbundel. Op die pagina verschijnen vandaag (30 januari 2015) de linkjes naar de individuele blogartikelen.
