Oorzaak en gevolg

Het beste voor iedereen. Zo’n terloops, kort zinnetje, in talloos veel situaties gehoord en gebezigd. De beperkte lengte van het zinnetje zegt echter weinig over de impact die de inhoud kan hebben. Dat bewijs levert Erik Rozing in zijn roman met de gelijkluidende titel Het beste voor iedereen (Meulenhoff).

Heel kort door de bocht gaat deze roman over de jonge twintiger Stella die een einde aan haar leven wil maken. Het heeft naar haar overtuiging geen enkele zin meer om door te leven. Niet voor haarzelf, niet voor haar omgeving. Stella is in het bezit van een speciaal poeder waarmee het moet lukken. De datum voor de “zelfeuthanasie” is vastgesteld. Zelfeuthanasie, wat een prachtige keiharde contaminatie van euthanasie en zelfmoord. De toon is daarmee meteen gezet: we kunnen als maatschappij en medische wetenschap nog zoveel hokjes verzinnen, de diversiteit in het werkelijke leven is altijd nog groter.

Stella wordt in de periode tot de door haar vastgestelde datum gevolgd door de eveneens jonge Milou, documentairemaakster in de dop. Er wordt (uiteraard) druk op Stella uitgeoefend om haar beslissing te heroverwegen en daarbij wordt haar voormalig psychiater Erik Rozing ook weer van stal gehaald.

Wat onmiddellijk opvalt aan de roman is het ontbreken van aanhalingstekens. Als lezer moet je door de toon en de volgorde zelf beslissen wie wat zegt. En of er inderdaad iets wordt gezegd of alleen maar gedacht. Dat geeft een bijzondere dynamiek aan het geheel, het geeft het gevoel van vrijheid om als lezer zelf accenten te kunnen leggen. Het hield mij ook goed bij de les. Dat is wel nodig, want dit is een bomvolle roman. Hoewel de hoofdlijn gaat over de laatste weken tot de beruchte einddatum van Stella, worden we tegelijkertijd meegesleurd door een veelvoud van gebeurtenissen en verhaallijnen in een niet altijd even chronologische volgorde. En de verhaallijnen gaan niet alleen over het leven van Stella, maar ook over Milou, de psychiater en diverse familieleden.

Er worden zó veel thema’s aangesneden dat de vraag doet-ze-het-of-doet-ze-het-niet totaal niet relevant is. Ik vroeg mij regelmatig af of dit in de psychiatrie (en psychologie) een veel voorkomend verschijnsel is. Dat er iets gebeurt waarna de patiënt/de persoon begint te vertellen en er een hele beerput open gaat. In therapeutische sessies zal het naar alle waarschijnlijkheid ook niet altijd keurig langs de chronologische meetlat gaan.

Toevalligerwijs heb ik de laatste tijd meerdere boeken gelezen waarin psychische en psychiatrische afwijkingen een belangrijke invloed hebben. Vaders met PTSS, moeders met borderline, zusjes met een aandrang tot automutilatie (zelfbeschadiging). Is de afwijking ten opzichte van de meeste mensen bij een persoon al vanaf de geboorte aanwezig en is het trauma “nodig” om het te activeren of is het juist zo dat een in oorsprong gezonde geest en lichaam bijna onherstelbaar worden verminkt dóór dat trauma?

Vooraf had ik onmiddellijk een associatie met een roman van Paulo Coelho, namelijk Veronika besluit te sterven (de Arbeiderspers). Ook in deze roman is er sprake van een jonge vrouw die het nut van langer blijven leven niet meer ziet zitten en daarom een zelfmoordpoging doet. Ze wordt wakker in een berucht “gekkengesticht” alwaar zij van de behandelend arts te horen krijgt dat zij ongeneeslijk ziek is en nog maar kort te leven heeft. Of dit ook echt de waarheid is, is eigenlijk alleen bij die arts bekend. Hij doet namelijk op eigen houtje onderzoek naar de invloed van negatieve én positieve gedachten op de mentale gezondheid van mensen. Veronika blijkt dan ook in de wetenschap dat zij nog maar kort te leven heeft, een nieuw belang te zien in het leven en pakt haar leven weer op.

Naast de verhaallijn van Veronika worden andere patiënten opgevoerd met ieder weer een bijzondere levenslijn. In deze roman van Coelho komt hijzelf ook heel kort even in het verhaal voorbij. Grappige overeenkomst met Rozing, maar Coelho verdwijnt meteen weer van het toneel.

Zoals in het Verantwoording van Het beste voor iedereen uitdrukkelijk vermeld, berust elke vergelijking met de werkelijkheid op louter toeval (losse quote). Dus we moeten niet in de valkuil trappen dat wij denken dat deze in de roman voorkomende psychiater Rozing gelijk staat aan de schrijver Rozing. Het dubbele daarbij is dat Rozing “in het echt” naast schrijver ook psychiater is. Of zou het logischer zijn om te stellen dat hij naast psychiater ook schrijver is? Zijn het twee verschillende disciplines waaruit hij moet kiezen of kun je ook beide tegelijk zijn? In de Facebook-leesclub over deze roman hadden wij de mogelijkheid om een aantal vragen aan Erik Rozing voor te leggen. Onder andere deze mogelijke tweestrijd is aan hem voorgelegd. Voor ons als lezers is het fijn om te weten dat hij zich op dit moment vooral schrijver voelt en daarom bezig is met een nieuwe roman. Loskomen van zijn status quo als psychiater zal hij, vermoed ik, niet komen en dat belooft juist veel goeds voor de toekomst. Naast de inhoudelijke diepte van de thema’s staat zijn schrijfstijl, zijn manier van opbouwen mij erg aan.

Dat de werkelijkheid nog altijd heftiger is dan een fictief verhaal blijkt uit de opmerking die een redacteur tegen de schrijver Rozing maakt naar aanleiding van een conceptversie van de roman. Er wordt hem geadviseerd erin wat minder expliciet geweld te verwerken, want (in mijn woorden) anders verkoopt het niet zo goed. Dus het ombuigen van de werkelijkheid naar een beter verteerbare hapklare versie is blijkbaar het beste voor iedereen. Gelukkig mogen wij dat in alle vrijheid zelf bepalen 😉

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

Mijn grote dank gaat dit keer uit naar uitgeverij Meulenhoff voor het beschikbaar stellen van een leesexemplaar. Wat een bijzondere roman!

2 comments: On Oorzaak en gevolg

  • Dit doet me denken aan een andere psychiater-schrijver, namelijk Minke Douwesz. Zij heeft een heel andere schrijfstijl dan Erik Rozing, maar net zo meeslepend. In ‘Strikt’ is een psychiater de hoofdpersoon en meer dan 800 bladzijden lang kruip je in haar wereld; ik vond het geweldig om te lezen.

    • Van Strikt had ik nog niet gehoord. Ik heb zojuist jouw blogpost daarover gelezen en het klinkt inderdaad als een boek dat mij kan aanspreken. Dank voor de tip.

Leave a reply:

Your email address will not be published.