Vandaag, zondag 9 november 2014, is een bijzondere dag: op één en dezelfde dag worden twee historisch belangrijke feiten herdacht. De tweede zondag in november is in Engeland (in de ruimste omvang) traditioneel Remembrance Sunday, waarbij wordt stilgestaan bij alle oorlogsslachtoffers. In eerste instantie was deze dag bedoeld voor de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, maar in de loop der jaren is de betekenis van deze dag uitgebreid. Daarnaast is het vandaag 25 jaar geleden dat de Berlijnse Muur definitief naar beneden kwam. In Duitsland wordt er geklaagd dat op scholen meer wordt onderwezen over Nazi-Duitsland dan over de Koude Oorlog en de periode daarna, terwijl die recente periode voor het huidige Duitsland uiteraard van grote invloed is (geweest). Hoe dat in Nederland wordt geïncorporeerd in het onderwijs, weet ik eerlijk gezegd niet. Wat ik wel weet is dat tijdens mijn schoolperiode er maar bar weinig aandacht was voor de Eerste Wereldoorlog. Natuurlijk leerden we de jaartallen en de “hoogtepunten”, maar verder werd de zogenaamde neutrale rol van Nederland erg benadrukt.

Hoe anders moet dat zijn voor de leerlingen/inwoners van bijvoorbeeld België, Frankrijk en Engeland! Nu het dit jaar 100 jaar geleden is dat die Eerste Wereldoorlog begon, zijn er veel boeken over die periode verschenen. Bij toeval las ik het  boek De jongen die zijn vader zocht van John Boyne (de Boekerij). Deze roman is, naar ik aanneem, in principe bedoeld als jeugdboek en dat is aan de schrijfstijl en het taalgebruik te merken. Het is een lief verhaal over een jonge jongen (Alfie Summerfield), wiens vader uit volle overtuiging in het leger is gegaan om mee te vechten in de Eerste Wereldoorlog. Er komen steeds minder berichten van zijn vader. Volgens de moeder van Alfie is vader met een geheime missie bezig. De armoede ligt op de loer, ondanks de dubbele diensten die moeder draait. Alfie vindt een mogelijkheid om een financieel steentje bij te dragen. En daardoor komt hij in de gelegenheid om te ontdekken waar zijn vader is en wat er aan de hand is. Lief, af en toe licht ontroerend, en met een bij deze roman passend “happy end”.

Echt onder de indruk van het verhaal was ik niet, maar al lezende kwamen er wel thema’s voorbij om over na te denken. De eigen wereld was voor iedereen destijds veel kleiner dan tegenwoordig. Er was natuurlijk nog geen sprake van alle huidige, moderne communicatiemiddelen. Post kon weken onderweg zijn, dus de inhoud van een brief kon al achterhaald zijn op het moment van de ontvangst van de brief. En los daarvan was er al de vraag óf er een brief kon komen. Destijds was het nog zeker niet gebruikelijk dat iedereen had leren lezen en schrijven. Daarom gebeurde het regelmatig dat iemand anders werd ingeschakeld om een kaart of brief voor het thuisfront te schrijven. Dit is één van de elementen die mij in gedachten terugvoerden naar een roman die ik in 2012 heb gelezen, Post voor mevrouw Bromley van Stefan Brijs (Atlas Contact). In deze werkelijk schitterende en uitermate indrukwekkende roman word je aan de hand van het verhaal van John Patterson meegenomen naar het dagelijks leven in die tijd, met alle druk van buitenaf en de eigen afwegingen van John.

John Patterson en Martin Bromley zijn dikke vrienden. Zij wonen allebei in Londen als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt. Beiden hebben een andere opvatting over hoe zij deel kunnen c.q. moeten nemen aan deze afschuwelijke ontwikkeling. Zij maken dan ook in eerste instantie allebei een andere keuze. Martin meldt zich aan om mee te gaan vechten. Hoe het hem vergaat en hoe er voor wordt gezorgd dat zijn moeder op de hoogte blijft van de ervaringen van haar zoon, daarvoor moet je echt dit boek lezen. Wat ik hier nog wil aanhalen is de manier waarop personen die niet richting oorlogsgebied zijn gegaan (zoals John) werden benaderd. Misschien heb je wel eens gehoord over het destijds uitdelen van witte veren. Witte veren om aan te geven dat je een lafaard bent dat je niet voor volk en vaderland gaat vechten. Wat een impact heeft dat op een man die niet voor zijn verantwoordelijkheden wegkruipt maar wel zijn eigen afwegingen wenst te maken. Maar wie zijn nu eigenlijk de echte helden? Ben je een held als je met open ogen je in het avontuur stort en jouw einde tegemoet snelt? En ben je een lafaard als je op een andere manier hierover wilt nadenken? Is dit niet een universele discussie bij elke oorlog, ook in onze tegenwoordige tijd?

De witte veren komen ook in het boek van John Boyne aan de orde. Misschien is dat nog niet iets wat Alfie kan begrijpen en invoelen, maar als lezer raakte ik bij beide boeken danig onder de indruk. Vandaag sta ik hier voor mijzelf nog eens extra bij stil.

Veel leesplezier!

theonlymrsjo

De roman Post voor mevrouw Bromley heb ik geleend bij mijn plaatselijke openbare bibliotheek. Ben jij ook lid van de bibliotheek? In het kader van Nederland leest ligt er deze maand (november) een uitgave van Een vlucht regenwulpen van Maarten ’t Hart voor je klaar. Maar op = op!